อภิธัมมัตถสังคหะ
อเหตุกจิต
อุเปกฺขาสหคต จกฺขุวิฃฺฃาณํ, ตถา โสตวิฺาณ ฆานวิฺาณ ชิวฺหาวิฺาณ ทุกฺขสหคต กายวิฺาณ อุเปกฺขาสหคต สมฺปฏิจฺฉนฺน, ตถา สนฺตีรณฺเจติ อิมานิ สตฺตปิ อกุสลวิปากจิตฺตานิ นาม.
อิมานิ จิตฺตานิ จิตเหล่านี้ สตฺตปิ แม้ ๗ ดวง อิติ คือ จกฺขุวิฃฺฃาณํ จิตที่อาศัยจักขุปสาท อุเปกฺขาสหคตํ เกิดร่วมกับอุเบกขา-เวทนา [จ ดวงหนึ่ง], โสตวิฃฺฃาณํ จิตที่อาศัยโสตปสาท [จ ดวงหนึ่ง], ฆานวิฃฺฃาณํ จิตที่อาศัยฆานวิญญาณ [จ ดวงหนึ่ง], ชิวฺหาวิฃฺฃาณํ จิตที่อาศัยชิวหาปสาท [จ ดวงหนึ่ง] ตถา [อุเปกฺขาสหคตํ เกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนา]เช่นเดียวกัน
**********
อภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา
อเหตุกจิต (๑๒) อธิบายเหตุที่สันตีรณจิตเป็นต้นประกอบด้วยอุเบกขาเวทนา
๘๘. อถวา. ยถา
โกจิ พลวตา พาธิยมาโน ทุพฺพลปุริโส ตสฺส
ปฏิปฺผริตุ
อสกฺโกนฺโต ตสฺมึ
อุเปกฺขโกว โหติ, เอวเมว
อกุสลวิปากาน ปริทุพฺพลภาวโต อนิฏฺารมฺมเณปิ โทมนสฺสุปฺปาโท นตฺถีติ
สนฺตีรณ อุเปกฺขาสหคตเมว ฯ
อถวา
อีกอย่างหนึ่ง, ทุพฺพลปุริโส บุรุษมีกำลังทราม โกจิ บางคน พลวตา
อันบุคคลผู้มีกำลัง พาธิยมาโน เบียดเบียนอยู่, อสกฺโกนฺโต ไม่อาจ ปฏิปฺปผริตุํ เพื่อตอบโต้ ตสฺส พลวโต
แก่เขาได้ โหติ จึงเป็น อุเปกฺขโก ว ผู้วางเฉยเท่านั้น ตสฺมึ พลวติ
ในบุรุษนั้น ยถา ฉันใด, โทมนสฺสุปฺปาโท การเกิดขึ้นแห่งโทมนัส อนิฏฺฅารมฺมเณปิ
แม้ในอนิฏฐารมณ์ นตฺถิ ย่อมไม่มี ปริทุพฺพลภาวโต เพราะ - อกุสลวิปากานํ
อกุศลวิบาก - เป็นสภาพมีกำลังน้อย เอวํ เอว ฉันนั้นนั่นเทียว อิติ เพราะฉะนั้น สนฺตีรณํ
สันตีรณะ อุเปกฺขาสหคตํ เอว เป็นจิตที่ประกอบกับอุเบกขาเวทนาเท่านั้น. [1]
[1] พึงทราบการเทียบเคียงอุปมาดังนี้
"การที่อนิฏฐารมณ์ซึ่งมีกำลังถึงความเป็นอารมณ์แห่งอกุสลวิบากซึ่งมีกำลังน้อย
เหมือนกับการที่บุคคลมีกำลังทุบตีบุคคลมีกำลังน้อย,
การที่บุคคลผู้มีกำลังน้อยวางเฉย และไม่โต้ตอบในบุคคลผู้มีกำลังนั้น
เปรียบเหมือนกับ
การที่อกุสลวิบากสันตีรณะที่มีกำลังน้อยต้องประกอบกับอุเบกขาเท่านั้น
ไม่ประกอบด้วยโทมนัส ในอนิฏฐารมณ์ ซึ่งมีกำลัง."
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น